بررسی شکل و رنگ های مختلف مدفوع یک راه عالی برای کنترل سلامتی است. در واقع اگرچه خیلی خوشایند نیست اما بررسی رنگ، قوام و بوی مدفوع می تواند بسیاری از مشکلات گوارشی را آشکار کند. در حالی که یک یا دو روز یبوست یا اسهال دلیلی برای نگرانی نیست اما نفخ مداوم، ناراحتی شکمی یا نامنظمی در دفع مدفوع می تواند نشان دهنده یک بیماری باشد. بسیاری از مشکلات گوارشی و بیماری ها را می توان با بررسی شکل و رنگ مدفوع مشخص کرد. بنابراین بسیار مهم است که این مسئله را مورد توجه قرار دهید.
مدفوع سالم و ویژگی مدفوع سالم چیست؟
طیف وسیعی از شکل ظاهری برای مدفوع سالم وجود دارد. نمودار مدفوع بریستول به طور گسترده توسط پزشکان برای تعیین سالم بودن مدفوع استفاده می شود. برای اینکه مدفوع سالم باشد نیازی نیست که مانند یک سوسیس صاف به نظر برسد فقط کافی است ویژگی های پرخطر مانند وجود خون را نداشته باشد. مهم است که تغییرات ناگهانی در حرکات روده را اگر بیش از چند روز ادامه داشت مورد توجه قرار دهید. مدفوع سالم باید نرم و با قوام باشد و به راحتی و به صورت یکباره دفع شود در غیر این صورت نمی توان آن را سالم توصیف کرد.
انواع شکل های مدفوع و دلیل هر کدام؟
همانطور که گفتیم رنگ و شکل مدفوع می تواند نشان دهنده بیماری های مختلفی باشد. در ادامه بطور مفصل این موارد بر اساس نمودار مدفوع بریستول برای آگاهی شما شرح داده شده است.
مدفوع تکه تکه و سفت (نوع 1)
این نوع مدفوع معمولاً به شکل قطعات کوچک و سخت دفع می شود و می تواند نشان دهنده مشکل در دفع مدفوع و عبور کند آن از روده‌ها باشد. علت دفع مدفوع تکه تکه و سفت معمولا یبوست شدید، عدم مصرف کافی آب و فیبر در رژیم غذایی است.
مدفوع توده‌ای و خمیری (نوع 2)
مدفوع اگر به صورت توده های بزرگ و خمیری دفع شود نشان دهنده دشواری عبور مدفوع از روده‌ها است. علت دفع چنین مدفوعی یبوست، مصرف ناکافی فیبر و کمبود آب بدن است.
مدفوع به شکل سوسیس با ترک‌های سطحی (نوع 3)
مدفوع سوسیسی شکل با ترک‌های سطحی وضعیت گوارشی نسبتاً خوب شما را نشان می دهد. اما ممکن است ترک‌های موجود در مدفوع به دلیل کمبود آب یا فیبر ایجاد شود.
مدفوع به شکل سوسیس صاف و نرم (نوع 4)
مدفوع به شکل سوسیس صاف و نرم نشان دهنده وضعیت سالم گوارش و رژیم غذایی متعادل است. بنابراین اگر شکل مدفوع شما از نوع 4 است نشان دهنده مصرف کافی آب و فیبر و وضعیت گوارشی سالم است.
مدفوع نرم و تکه تکه (نوع 5)
مدفوع نرم و لبه‌های جداشونده نشان دهنده عبور سریع مدفوع از روده‌ها است که می تواند ناشی از مصرف زیاد فیبر یا بیماری‌های التهابی روده باشد.
مدفوع نرم و خمیری (نوع 6)
مدفوع نرم و خمیری نشان دهنده عبور سریع مدفوع از روده‌ها است که به دلیل مشکلات گوارشی مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) ، مصرف بیش از حد فیبر و عفونت‌های روده‌ای رخ می دهد.
مدفوع آبکی و بدون قطعات جامد (نوع 7)
مدفوع آبکی و بدون قطعات جامد نشان دهنده عبور بسیار سریع مدفوع از روده‌ها است. این وضعیت معمولاً به دلیل عفونت‌های روده‌ای، مسمومیت غذایی یا سایر شرایط پزشکی که موجب اسهال می‌شوند، رخ می‌دهد.
بخوانید: تنقیه یا دوش مقعدی چیست و چه کاربردی دارد؟ آیا بی خطر است؟
انواع رنگ مدفوع
رنگ مدفوع نیز مانند شکل مدفوع می تواند نشان دهنده مشکلات مختلفی باشد. بنابراین باید به رنگ مدفوع نیز مانند شکل آن اهمیت داد و به بررسی آن پرداخت.
مدفوع قهوه‌ای (طبیعی)
رنگ طبیعی یا قهوه ای مدفوع به دلیل وجود بیلی روبین و ترکیبات صفراوی در دستگاه گوارش است. دفع مدفوع قهوه ای وضعیت سالم گوارشی و عملکرد صحیح کبد و صفرا را نشان می دهد.
مدفوع سبز
مدفوع سبز می‌تواند به دلیل مصرف غذاهای حاوی کلروفیل مانند انواع سبزیجات و مصرف مکمل‌های آهن باشد. علاوه بر این عبور سریع مدفوع از روده‌ها باعث می شود صفرا فرصت کافی برای تغییر رنگ به قهوه ای را نداشته باشد.
مدفوع زرد
مدفوع زرد طبیعی نیست و ممکن است نشان دهنده مشکلات در جذب چربی‌ها، بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت یا مشکلات صفراوی باشد.
مدفوع سیاه
مدفوع سیاه می تواند ناشی از مصرف مکمل‌های آهن، مصرف برخی داروها یا خونریزی در قسمت‌های بالایی دستگاه گوارش مانند معده و دوازدهه باشد. اگر مدفوع سیاه با درد شکم یا خستگی همراه باشد باید به پزشک مراجعه کنید.
مدفوع سفید یا خاکستری
مدفوع سفید یا خاکستری غیر طبیعی بوده و نشان دهنده عدم وجود صفرا در مدفوع است که می‌تواند به دلیل انسداد مجاری صفراوی یا مشکلات کبدی باشد. مصرف برخی داروها نیز می تواند باعث تغییر رنگ مدفوع به خاکستری شود.
مدفوع قرمز
مدفوع قرمز ممکن است به دلیل خونریزی در قسمت های پایینی دستگاه گوارش مانند رکتوم یا کولون رخ دهد. مصرف غذاها یا نوشیدنی‌های قرمز رنگ مانند لبو نیز می‌تواند باعث قرمزی مدفوع شود.
مدفوع نارنجی
مصرف زیاد مواد غذایی مانند هویج و کدوتنبل که حاوی بتاکاروتن هستند باعث رنگ نارنجی مدفوع می شود. همچنین ممکن است ناشی از مشکلات گوارشی باشد.
مدفوع خونی
مدفوع خونی می تواند به شکل ملنا (مدفوع تیره رنگ) و یا هماتوشزی (وجود خون روشن در مدفوع) رخ دهد. ملنا ناشی از خونریزی در قسمت های بالای دستگاه گوارش و هماتوشزی معمولا نشان دهنده خونریزی در کولون است. مدفوع خونی می تواند به دلیل بیماری های نشیمنگاهی مانند هموروئید و شقاق نیز رخ دهد. علاوه بر این بیماری های ویروسی، باکتریایی و قارچی، التهاب روده، سرطان روده، عوارض دارویی و سنگ کلیه نیز می تواند باعث دفع مدفوع خونی شود.
مدفوع رنگ پریده
مدفوع رنگ پریده می تواند به دلیل تومورهای پانکراس و انسداد مجاری صفراوی رخ دهد زیرا رنگ قهوه ای مدفوع به دلیل وجود اسیدهای صفراوی است. بیماری کبدی و برخی از داروهای ضد اسهال نیز می توانند باعث سفیدی یا رنگ پریدگی مدفوع شوند.
بخوانید: پولیپ مقعد یا رکتوم چیست؟ علائم، درمان و پیشگیری از آن
کدام شکل و رنگ مدفوع خطرناک است؟
از بین رنگ های شرح داده شده برای مدفوع رنگ سیاه، قرمز روشن و قرمز تیره خطرناک است. مدفوع سیاه می تواند نشان دهنده خونریزی از قسمت های بالای دستگاه گوارش باشد که باید علت آن بررسی شود. رنگ قرمز روشن و تیره مدفوع نیز می تواند ناشی از بیماری های گوارشی، سرطان روده بزرگ یا بیماری های نشیمنگاهی باشد.
آیا رنگ مدفوع می‌تواند تحت تأثیر استرس قرار گیرد؟
از آنجاییکه دستگاه گوارش ما تحت تاثیر استرس قرار می گیرد پس مدفوع نیز از این مسئله مستثنی نیست. در شرایط استرس زا تغییر رنگ مدفوع را نباید خیلی جدی بگیرید زیرا با برطرف شدن عوامل استرس زا همه چیز به حالت اول برخواهد گشت.
بخوانید: دلیل بی اختیاری مدفوع پس از عمل فیستول چیست و چقدر شایع است؟
آیا مصرف غذاهای حاوی رنگ‌های مصنوعی می‌تواند باعث تغییر رنگ مدفوع شود؟
بطور کلی رنگ مدفوع کاملا از مواد غذایی مصرفی ما تاثیر می پذیرد. بنابراین مصرف غذاهای حاوی رنگ‌های مصنوعی می تواند موجب تغییر رنگ مدفوع به شکل موقت شود و هیچ جای نگرانی ندارد زیرا پس از چند روز برطرف خواهد شد.
