فیستول بعد از زایمان مجرایی غیر طبیعی بین واژن، مثانه یا رکتوم است که از طریق آن ادرار یا مدفوع به طور مداوم نشت می کند. این عارضه معمولاً به دلیل زایمان طولانی، پیچیده و بدون مراقبت کافی رخ می دهد. فیستول بعد از زایمان نیاز به درمان فوری دارد در غیر این صورت عوارضی مانند بی اختیاری مزمن، عفونت های مکرر، بیماری کلیوی، زخم های دردناک و حتی ناباروری به دنبال خواهد داشت.
در حال حاضر با انجام سزارین برای زایمان های سخت خطر بروز فیستول در خانم ها بسیار کاهش یافته است. با اینحال در مناطقی با عدم دسترسی به خدمات بهداشتی مناسب، فیستول بعد از زایمان هنوز هم یک وضعیت رایج و ناتوان کننده است.
علت ایجاد فیستول بعد زایمان
فیستول بعد از زایمان ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که در ادامه شرح داده شده است:
آسیب بافتی در طول زایمان
فشار زیاد در هنگام زایمان طبیعی که خیلی طول می کشد یکی از مهمترین علل آسیب بافت های واژن، مثانه یا رکتوم است که باعث ایجاد فیستول شود.
پارگی‌های طبیعی
در هنگام زایمان طبیعی معمولا پارگی هایی در ناحیه تناسلی رخ می دهد که در صورت عدم رسیدگی و درمان منجر به فیستول می شود.
استفاده از فورسپس یا وکیوم
در صورت استفاده از ابزارهایی مانند فورسپس یا وکیوم برای کمک به زایمان، اعمال فشار بیشتر بر بافت ها می تواند منجر به فیستول شود.
زایمان‌های متعدد و سخت
زنانی که زایمان های متعدد یا سخت را تجربه می کنند به دلیل افزایش احتمال آسیب به بافت ها بیشتر مستعد فیستول هستند.
عفونت‌ها
عفونت های پس از زایمانی که نواحی تناسلی را درگیر می کنند با آسیب رساندن به بافت ها ممکن است منجر به فیستول شوند.
بیماری های زمینه ای
برخی از شرایط زمینه ای مانند بیماری های التهابی روده یا سرطان ها نیز ممکن است احتمال بروز فیستول پس از زایمان را افزایش دهند.
انواع فیستول‌های مربوط به زایمان
انواع مختلفی از فیستول ممکن است بعد از زایمان رخ دهد که بر اساس شرایط زایمان و آسیب ایجاد شده متفاوت هستند و در ادامه شرح داده شده است.
فیستول رکتوواژینال
فیستول رکتوواژینال شایع ترین فیستولی است که معمولا در زایمان های سخت یا حین آسیب پرینه ایجاد می شود. در این عارضه مجرایی غیر طبیعی بین واژن و رکتوم ایجاد شده و باعث نشت مدفوع از واژن می شود.
فیستول وزیکوواژینال
فیستول وزیکوواژینال یکی از فیستول های نسبتاً شایع است که به ویژه در زایمان‌های طول کشیده ایجاد می شود. در این عارضه یک مجرای غیر طبیعی بین مثانه و واژن ایجاد می شود که موجب نشت ادرار از واژن می شود.
فیستول پرینه‌ای
فیستول پرینه‌ای بعد از زایمان یک وضعیت شایع است که در موارد پارگی های عمیق پرینه در هنگام زایمان سخت رخ می دهد. فیستول پرینه ای به ایجاد یک کانال غیر طبیعی بین بافت های مختلف در پرینه (ناحیه بین مقعد و دستگاه تناسلی) اشاره دارد.
فیستول یورتروواژینال
فیستول یورتروواژینال یک فیستول بعد از زایمان کمتر شایع است که در آسیب های لگنی حین زایمان طبیعی رخ می دهد. در این عارضه یک مجرای غیر طبیعی بین میزنای (لوله ادراری) و واژن به وجود می آید که باعث نشت ادرار از واژن می شود.
بخوانید: فیستول روده چیست؟ علائم، درمان و تفاوت آن با فیستول مقعد
درمان‌های اولیه و مراقبت‌های خانگی
در صورت بروز فیستول بعد از زایمان مهمترین کاری که باید انجام دهید حفظ بهداشت ناحیه تناسلی برای جلوگیری از عفونت و کمک به بهبودی است. استفاده از پدهای بهداشتی برای جلوگیری از نشت ادرار و مدفوع، شستشو با آب ولرم و صابون ملایم، خشک نگه داشتن محل، استفاده از لباس های زیر نخی و ضد حساسیت نیز توصیه می شود. تغذیه مناسب و استراحت کافی نیز می تواند به بهبودی کمک کند.
عوارض فیستول بعد زایمان
فیستول بعد زایمان بر اساس نوع آن باعث عوارض جسمی و روحی متعددی خواهد شد که مهمترین آنها به شرح زیر است:
- نشت ادرار یا مدفوع از واژن
- درد و ناراحتی مداوم در ناحیه پرینه، واژن و مقعد
- بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع
- عفونت های تناسلی مکرر
- افسردگی و اضطراب
- اختلال در روابط جنسی
- آسیب های بافتی مختلف
بخوانید: عفونت فیستول مقعد و روش های درمان آن + عکس عفونت فیستول
بهترین روش های درمان؟
بهترین روش های درمان فیستول بعد از زایمان بر اساس نوع و شدت فیستول متفاوت است. با اینحال جراحی ترمیمی بهترین درمانی است که می تواند به بهبود فیستول و مشکلات حاصل از آن کمک کند.
روش درمان فیستول واژن شامل جراحی های متفاوتی از جمله:
- جراحی ترمیمی ساده:در جراحی ترمیمی بافت های آسیب دیده شده را بخیه می زنند.
- فلپ عضله ای: در صورتی که فسیتول شدید باشد و حفره ایجاد شده بزرگ باشد از انتقال بافت سالم برای پوشاندن محل فیستول استفاده می شود.
- اسفنکتروپلاستی: در صورتی که به عضلات اسفنکتر مقعد آسیب وارد شده باشد از اسفنکتروپلاستی برای ترمیم استفاده می شود.
آیا سزارین می تواند از فیستول پیشگیری کند؟
سزارین می تواند خطر بروز فیستول های بعد از زایمان را کاهش دهد اما بطور کلی این خطر را از بین نمی برد. زیرا آسیب ناشی از جراحی سزارین نیز می تواند منجر به بروز فیستول شود.
تأثیر فیستول بر شیردهی
تأثیر فیستول بعد از زایمان بر شیردهی بسته به وضعیت مادر و نوع فیستول می تواند مستقیم و غیر مستقیم باشد. مهمترین تاثیر فیستول بر شیردهی این است که به دلیل درد و ناراحتی اجازه نمی دهد مادر در موقعیت های مختلف قادر به نشستن برای شیردهی به نوزاد باشد. علاوه بر این استرس و ناراحتی می تواند موجب کاهش شیر شود. همچنین دریافت داروهای مختلف برای درمان فیستول ممکن است مانع شیردهی مادر به نوزاد شود.
چه کسانی بیشتر در معرض فیستول بعد از زایمان هستند؟
فیستول بعد از زایمان یکی از خطراتی است که در زایمان های طبیعی زنان را تهدید می کند. افراد مستعد فیستول عبارتند از:
- زنان با زایمان سخت و طولانی
- زایمان با استفاده از فورسپس یا وکیوم
- وزن بالای نوزاد
- قرار گرفتن جنین در حالت غیر طبیعی
- زنان دچار عفونت یا بیماری های مزمن
- کسانی که برش های پرینه ای قبلی داشته اند
- زنان با زایمان های متعدد و سن بالا
- زنان مبتلا به فیستول های قبلی
- زنانی که به امکانات درمانی کافی دسترسی ندارند
بعد از درمان فیستول می‌توان دوباره باردار شد؟
بله امکان بارداری بعد از درمان فیستول وجود دارد. با اینحال بسته به نوع و شدت فیستول درمان ممکن است تا یک سال طول بکشد. همچنین در فیستول های پیچیده و بزرگ که تحت جراحی های مختلف قرار می گیرند بارداری های بعدی می تواند احتمال بازگشت فیستول را به همراه داشته باشد.
جراحی فیستول تحت پوشش بیمه قرار دارد؟
بسته به نوع فیستول و جراحی مورد نیاز ممکن است فیستول تحت پوشش بیمه قرار بگیرد. در این رابطه بهتر است با مرکز درمانی مورد نظر خود صحبت کنید.
خطرات عدم درمان فیستول
عدم درمان فیستول پس از زایمان خطرات و عوارض متعددی به دنبال دارد که مهمترین آنها عفونت های مکرر، درد و ناراحتی مداوم، آسیب بافتی و مشکلات بارداری در آینده است.
منبع:
https://www.doctorswithoutborders.org/what-we-do/medical-issues/obstetric-fistulas
