دیلاتاسیون مقعد یا گشاد کردن مقعد یک روش غیر جراحی است که با هدف کاهش فشار کانال مقعد و کمک به بهبود شرایط مختلف انجام می شود. دیلاتاسیون مقعد یک روش درمانی برای طیف وسیعی از بیماری‌ها و اختلالات عملکردی مقعد است. این تکینک با کشش تدریجی یا کنترل شده در عضله اسفنکتر مقعدی، تون عضلانی را کاهش داده و باعث افزایش جریان خون و بهبود بافت آسیب دیده خواهد شد.
برای انجام دیلاتاسیون مقعد می توان از دیلاتورهای مکانیکی، بالن های گشاد کننده و یا حتی روش های دستی تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی استفاده کرد. انتخاب روش مناسب بستگی به وضعیت بیمار، شدت بیماری و نظر پزشک دارد. دیلاتاسیون مقعد معمولاً به عنوان یک روش غیر تهاجمی برای برخی از بیماری های آنورکتال بکار می رود اما باید بدانید که با عوارضی مانند بی اختیاری موقت، آسیب به بافت های اطراف یا عود بیماری همراه است.
دیلاتاسیون مقعد چیست؟
دیلاتاسیون مقعد به فرایند گشاد سازی تدریجی یا کنترل شده کانال مقعد اشاره دارد که به درمان برخی بیماری های آنورکتال کمک می کند. دیلاتاسیون به روش های مختلف مثلا به صورت دستی، با ابزارهای خاص (دیلاتور)، یا با استفاده از بالون انجام می شود. این روش ها به شل شدن عضلات اسفنکتر مقعدی (به ویژه اسفنکتر داخلی) که همواره برای جلوگیری از خروج مدفوع در حالت انقباض است، کمک کند. زیرا در برخی بیماری ها مانند شقاق مزمن این انقباض دائمی مانع گردش خون کافی در ناحیه شده و در نتیجه از ترمیم زخم حاصل از شقاق جلوگیری می کند.
برای درمان کدام بیماری ها انجام می شود؟
از دیلاتاسیون مقعد می توان برای درمان شقاق مزمن مقعد، کاهش اسپاسم عضله اسفنکتر، درمان تنگی مقعد ناشی از جراحی یا آسیب و برخی اختلالات عملکردی در دفع مدفوع استفاده کرد. این روش بهترین گزینه درمانی برای افرادی است که تمایل یا توان انجام عمل جراحی ندارد و می تواند به رفع بسیاری از مشکلات کمک کند.
دیلاتاسیون برای درمان شقاق مقعد
شقاق مقعد شکاف یا ترک پوستی در ناحیه کانال مقعد است که معمولاً با علائمی مانند درد شدید هنگام اجابت مزاج، خونریزی و سوزش همراه است. در صورت مزمن شدن شقاق، زخم حاصل به دلیل اسپاسم و انقباض شدید عضله اسفنکتر داخلی مقعد بهبود نمی یابد. دیلاتاسیون باعث کاهش فشار و تون عضله اسفنکتر مقعدی شده و با خونرسانی بهتر به بهبود شقاق کمک خواهد کرد.
درمان تنگی مقعد با دیلاتاسیون
دیلاتاسیون مقعد تقریبا خط اول درمان تنگی مقعد خفیف تا متوسط است. این روش با هدف گشاد سازی تدریجی کانال مقعد جهت درمان تنگی کانال مقعد و بازیابی عملکرد و قطر طبیعی آن انجام می شود.
مزایا و معایب دیلاتاسیون مقعد
از مزایای دیلاتاسیون مقعد می توان به غیر تهاجمی بودن آن اشاره کرد زیرا برخلاف جراحی هایی مانند اسفنکتروتومی نیازی به برش یا بخیه ندارد و اغلب به صورت سرپایی و حتی در منزل امکان پذیر است.
علاوه بر این با کاهش فشار عضله اسفنکتر به سرعت درد و علائم ناشی از شقاق یا تنگی مقعد را کاهش می دهد. دوره نقاهت بسیار کوتاه تری نسبت به جراحی دارد و به راحتی تا درمان کامل بیماری قابل تکرار است. علاوه بر این هزینه کمتر نسبت به جراحی دارد.
معایب و عوارض احتمالی دیلاتاسیون مقعد شامل عود بیماری، بی اختیاری موقت یا دائم، درد یا ناراحتی هنگام انجام و احتمال خطر خونریزی یا آسیب بافتی در صورت انجام نادرست است.
عوارض دیلاتاسیون مقعد
از عوارض دیلاتاسیون مقعد می توان درد و ناراحتی، خونریزی خفیف، تورم یا التهاب موضعی، آسیب به اسفنکتر مقعد، زخم یا پارگی مخاطی و عفونت را نام برد. بنابراین حتما باید توسط یک پزشک ماهر یا فرد آموزش دیده انجام شود.
تعداد جلسات و زمان مصرف
تعداد جلسات و مدت زمان استفاده از دیلاتاسیون مقعد به نوع بیماری، شدت علائم و پاسخ بدن بیمار به درمان بستگی دارد. برای درمان شقاق 1 تا 2 مرتبه در هفته به مدت 3 تا 6 هفته و برای درمان تنگی مقعد 3 تا 5 بار در هفته به مدت 4 تا 8 هفته نیاز است. در موارد خاص می توان آن را به صورت دوره ای یا طولانی مدت انجام داد. هر نوبت می تواند حدود 5 تا 10 دقیقه طول بکشد.
مراقبت های مهم بعد دیلاتاسیون
استراحت کوتاه پس از دیلاتاسیون بسیار مهم است زیرا به بدن فرصت تطابق می دهد. علاوه بر این رعایت بهداشت ناحیه مقعد از جمله شستن و خشک کردن کامل ناحیه به پیشگیری از عفونت کمک می کند. مصرف پماد یا ژل های ترمیم کننده مانند زینک اکساید نیز بعد از انجام دیلاتاسیون می تواند به سرعت آسیب های بافتی را ترمیم کند. استفاده از حمام سیتز و مصرف فیبر کافی در رژیم غذایی برای جلوگیری از یبوست از مراقبت های مهم بعد دیلاتاسیون هستند و حتما باید به آنها توجه کافی داشته باشید.
مزایای دیلاتاسیون نسبت به جراحی
مزایای دیلاتاسیون نسبت به جراحی، کم تهاجمی بودن این روش و دوره نقاهت کوتاه است بنابراین شما خیلی سریع تر می توانید به زندگی عادی خود بازگردید. علاوه بر این دیلاتاسیون ریسک عوارض کمتری دارد، قابل تکرار است و هزینه آن نسبت به جراحی کمتر است. همچنین نیازی به بیهوشی ندارد و اکثر اوقات با بی حسی موضعی یا آرام بخش انجام می شود.
دیلاتاسیون در کودکان
دیلاتاسیون مقعد در کودکان اغلب پس از جراحی های ناحیه مقعد یا تنگی مادرزادی یا اکتسابی مقعد انجام می شود. این روش، یک درمان غیر جراحی، ساده و کم خطر برای کودکان است و در موارد خاص برای کمک به کاهش درد هنگام اجابت مزاج و گشاد شدن ملایم مجرای مقعد برای درمان یبوست یا دفع مدفوع بعد از جراحی به کار می رود.
آیا دیلاتاسیون را می‌توان در خانه انجام داد؟
بله، دیلاتاسیون را در بسیاری موارد می توان در خانه انجام داد تنها در صورتی که پزشک معالج آن را تأیید و آموزش داده باشد. علاوه بر این باید بهداشت را کاملا رعایت کنید و وسایل مورد نیاز را کاملا استریل نمایید. این کار را باید در آرامش کامل و بدون عجله و استرس انجام دهید و برای راحتی بیشتر استفاده از روان کننده نیز توصیه می شود. ضمن اینکه افزایش سایز باید به تدریج و طبق نظر و برنامه ریزی پزشک انجام شود.
