شقاق مقعدی یا فیشر به پارگی های کوچک در بافت نازک و مرطوب مخاط مقعد اشاره دارد. شقاق مقعدی یک بیماری نشیمنگاهی رایج است که اکثر اوقات هنگام عبور مدفوع سفت یا بزرگ رخ می دهد. شقاق معمولاً با درد و خونریزی هنگام اجابت همراه است ولی بطورکلی یک بیماری جدی در نظر گرفته نمی شود. شقاق می تواند در هر سنی ایجاد شود اما بیشتر در سالمندان و کودکان که یبوست رایج تر است، رخ می دهد.
علاوه بر یبوست ابتلا به بیماری های دیگر و شرایطی مانند زایمان طبیعی نیز می تواند باعث بروز شقاق مقعدی شود. بنابراین با کنترل شرایط و درمان بیماری های مرتبط می توان مانع بروز شقاق شد. این بیماری اگرچه باعث درد و ناراحتی قابل توجه می شود اما با مدیریت مناسب خود به خود بهبود می یابد با اینحال گاهی اوقات مداخله پزشکی از جمله جراحی برای درمان قطعی این بیماری مورد نیاز است. با مراجعه به موقع به پزشک می توان از تشدید این عارضه پیشگیری کرد و به درد و ناراحتی حاصل از آن پایان داد.
علائم شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی بسته به شدت علائم مختلفی دارد که به شرح زیر است:
- درد شدید خصوصا هنگام اجابت مزاج
- ناراحتی و خارش در ناحیه
- مشاهده خون قرمز روشن روی مدفوع یا دستمال توالت
- ترک پوستی یا شکاف قابل مشاهده در پوست اطراف مقعد
- وجود توده کوچک یا برچسب پوستی نزدیک شقاق مقعد
- درد بعد از اجابت مزاج تا چندین ساعت بعد
روش تشخیص شقاق مقعدی
برای تشخیص شقاق مقعدی، پزشک ابتدا از علائم و سابقه پزشکی شما می پرسد. همچنین از معاینه فیزیکی برای بررسی علائم قابل مشاهده مانند یک پارگی کوچک یا ترک در پوست اطراف مقعد استفاده خواهد کرد.
در برخی موارد نیاز به انجام معاینه دقیق تری مانند آنوسکوپی است تا وضعیت شقاق کاملا بررسی شود. در این روش آنوسکوپ که یک لوله کوچک و قابل انعطاف با یک دوربین در انتهاست، وارد رکتوم می شود و به پزشک اجازه می دهد مقعد و راست روده را کاملا بررسی کند.
گاهی اوقات آزمایش های اضافی مانند نمونه مدفوع یا آزمایش خون نیز برای بررسی سایر علل احتمالی درخواست می شود.
کدام بیماری ها باعث بروز شقاق مقعدی می شوند؟
بیماری ها و شرایط مختلفی در بروز شقاق مقعدی نقش دارند که در ادامه شرح داده شده است:
- یبوست مزمن: فشار زیاد هنگام دفع مدفوع خشک و سفت باعث بروز پارگی های کوچک در بافت مخاطی مقعد می شود.
- اسهال مزمن: دفع مکرر مدفوع با فرسایش و تحریک پوست حساس ناحیه مقعد یکی دیگر از علل بروز شقاق مقعدی است
- بیماری های مقاربتی: این بیماری ها از جمله تبخال و زگیل تناسلی، هپاتیت و سیفلیس به اشکال مختلفی باعث آسیب مخاط مقعد شده و زمینه ساز شقاق مقعدی هستند.
- بیماری التهابی روده (IBD): بیماری هایی مانند کرون و کولیت با ایجاد التهاب مزمن در روده و اطراف مقعد می توانند باعث بروز مداوم شقاق مقعدی شوند.
- تروما یا آسیب به ناحیه مقعد: هر ضربه و آسیبی به ناحیه مقعد می تواند یکپارچگی بافت مخاطی را تحت تاثیر قرار داده و منجر به ترک های پوستی شود.
- گرفتگی عضلات اسفنکتر مقعد: سفت شدن عضلات این ناحیه باعث افزایش فشار و التهاب شده و به پوست ناحیه مقعد آسیب وارد می کند.
- هموروئید: تورم و التهاب رگ های بواسیری ناحیه مقعد با ایجاد فشار باعث بروز ترک های پوستی و شقاق خواهد شد.
- سرطان مقعد: این عارضه خود به خود دلیل شقاق مقعدی نیست اما درمان هایی مانند رادیوتراپی باعث خشکی و التهاب پوست شده و احتمال بروز شقاق را افزایش می دهد. علاوه بر این وجود تومورها با اعمال فشار بر دیواره مقعد می توانند باعث ترک خوردن پوست و شقاق مقعدی شوند.
- ابتلا HIV: در این بیماری سیستم ایمنی بدن به شدت ضعیف می شود. در نتیجه عفونت های مختلفی مانند تبخال یا قارچ در ناحیه مقعد بروز می کنند که باعث آسیب های پوستی مختلف می شوند بنابراین HIV بطور غیر مستقیم باعث شقاق مقعدی خواهد شد.
- بیماری سل: این بیماری را همه ما می شناسیم و می دانیم که ریه ها را درگیر می کند اما در برخی موارد می تواند به ناحیه مقعد نیز گسترش یافته و پوست را تحت تاثیر قرار دهد. عفونت سل در ناحیه مقعد یکی دیگر از دلایل ابتلا به شقاق مقعدی است که بسیار نادر است.
گزینه های درمانی شقاق مقعدی چیست؟
گزینه های درمانی جراحی و غیرجراحی مختلفی بر اساس شدت شقاق برای درمان این بیماری استفاده می شود.
تکنیک های غیر جراحی شامل تغییرات رژیم غذایی، مانند افزایش مصرف فیبر و نوشیدن مایعات بیشتر جهت پیشگیری از یبوست و زور زدن برای اجابت مزاج است. داروهای موضعی مانند پماد نیتروگلیسیرین نیز می تواند به شل شدن اسفنکتر مقعد و بهبود سریع تر شقاق کمک کند.
در موارد شدیدتر ممکن است پزشک جراحی را توصیه کند. روش هایی مانند اسفنکتروتومی داخلی جانبی یا فیشرکتومی با کاهش فشار روی اسفنکتر مقعد به تسکین علائم کمک می کنند.
در نهایت جراحی با لیزر موثرترین درمان برای شقاق مزمن است. در این تکنیک که معمولا با بی حسی موضعی انجام می شود با استفاده از لیزر برشی در عضلات اطراف مقعد ایجاد می شود که به شل شدن عضلات اسفنکتر کمک می کند. در نتیجه باعث بهبودی پارگی شده و علائم را از بین می برد.
آیا می توان از شقاق مقعدی پیشگیری کرد؟
راهکارهای مختلفی برای جلوگیری از شقاق وجود دارد که مهمترین آنها به شرح زیر است:
- اجتناب از زور زدن هنگام اجابت مزاج
- درمان و پیشگیری از یبوست و اسهال
- رعایت بهداشت مقعد پس از اجابت مزاج
- تعویض به موقع پوشک در نوزادان
چه زمانی برای درمان شقاق به پزشک مراجعه کنیم؟
- درد مداوم: اگر درد شدیدی تجربه می کنید که بعد از چند هفته از بین نمی رود.
- خونریزی بیش از حد: اگرچه مقداری خونریزی در صورت ابتلا به شقاق طبیعی است، اما خونریزی شدید یا منظم نیاز به ارزیابی پزشک دارد.
- تورم یا ترشح: این موارد نشان دهنده عفونت یا بروز آبسه در اطراف شقاق هستند و نیاز به مداخله پزشکی دارند.
- ابتلا به بیماری های التهابی روده: شرایطی مانند بیماری کرون در صورت عدم کنترل و مدیریت می تواند باعث ایجاد شقاق مزمن شود.
- ابتلا مداوم: ابتلا مداوم به شقاق مقعدی نیازمند شناسایی علت و اقدامات پیشگیرانه توسط پزشک است.
منبع:
https://www.surgify.in/blog/when-to-see-a-doctor-identifying-severe-anal-fissure-symptoms
