استومی یک جراحی شناخته شده است که در آن یک دهانه مصنوعی روی پوست شکم ایجاد می شود تا مواد زائد را از روده یا مثانه جمع آوری کند. این جراحی به دلایل مختلفی از جمله آسیب های ناشی از تصادفات، بیماری های التهابی، سرطان و غیره انجام می شود و ممکن است دائمی یا موقت باشد. هدف اصلی استومی حفظ سلامتی و کیفیت زندگی بیمار است و با وجود تجهیزات پزشکی پیشرفته محدودیتی در زندگی افراد ایجاد نخواهد کرد.
استومی چیست؟
استومی یک روش جراحی است که در آن روی شکم سوراخ بازی به نام استوما ایجاد می شود تا مواد زائد را از بدن خارج کند. استوما سوراخی گرد در اندازه های مختلف است که فاقد انتهای عصبی است بنابراین دردی ندارد و کیسه های خاصی برای جمع آوری مواد زائد به آن متصل می شود. استومی در صورتی انجام می شود که عملکرد طبیعی دفع مواد زائد روده ها یا مثانه به دلایل مختلفی مانند سرطان، بیماری التهابی روده (IBD)، تروما یا اختلالات گوارشی مختل شود. با ایجاد استوما در واقع یک مسیر جدید برای خروج مواد زائد از بدن ایجاد می شود.
دلایل نیاز به انجام استومی
استومی به دلایل مختلفی از بیماری های مزمن گرفته تا موارد اضطراری ایجاد می شود. به عنوان مثال در صورت ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ، رکتوم یا مثانه، آسیب این اندام ها یا برداشت آنها استومی برای دفع مواد زائد لازم است.
اگر بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو باعث آسیب شدید به دستگاه گوارش شوند برای دفع مواد زائد گوارشی نیاز به استومی خواهد بود.
آسیب های جدی به شکم یا ناحیه لگن در حین سوانح نیز ممکن است منجر به نیاز موقت یا دائمی به استومی شود. همچنین برخی از افراد با ناهنجاری های مادرزادی متولد می شوند که نمی توانند مواد زائد را به صورت طبیعی دفع کنند.
بخوانید: دلیل بی اختیاری مدفوع پس از عمل فیستول چیست و چقدر شایع است؟
انواع استومی
استومی بسته به محل ایجاد آن در دستگاه گوارش یا سیستم ادراری انواع مختلفی دارد که شامل کولوستومی (روده بزرگ را به پوست متصل می کند)، ایلئوستومی (روده کوچک را به پوست متصل می کند) و یوروستومی ( مثانه را به پوست متصل می کند) است.
نحوه جراحی استومی
در جراحی استومی جراح بخشی از روده (کوچک یا بزرگ) یا مجاری ادراری را با یک برش کوچک به سطح شکم آورده و دهانه ای به نام استوما برای خروج مواد زائد بدن ایجاد می کند. این جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام شده و بسته به نوع استومی به صورت باز یا با لاپاراسکوپی انجام می شود.
بخوانید: روش‌های نوین کنترل بی اختیاری مدفوع
زندگی با استومی: چالش‌ها
زندگی با استومی با چالش هایی مانند مراقبت های روزانه، نگرانی از نشتی و بو، محدودیت در فعالیت های فیزیکی و روابط جنسی همراه است و حتی ممکن است باعث انزوای فرد به دلیل کاهش اعتماد به نفس شود. با آموزش های موجود و استفاده از تجربیات افراد دیگر می توان بر این چالش ها غلبه کرد.
مراقبت‌های بعد از استومی
استفاده از محصولات محافظ موجود در بازار مانند اسپری یا کرم مخصوص استومی پوست را کمتر در معرض مواد ترشحی قرار می دهد. تعویض منظم کیسه و توجه به علائمی مانند التهاب، خارش یا سوزش برای محافظت از پوست اطراف استومی بسیار مهم است.
تجربه بیماران استومی شده
تجربه بیماران استومی شده شرایط سخت و دشوار را خصوصا در ماه های اولیه نشان می دهد و چندین ماه طول می کشد تا با شرایط جدید خود سازگار شوند.
استومی جایگزین دارد؟
در مواردی که اعضاء برداشته می شوند استومی جایگزینی ندارد ولی در موارد موقت می توان با جراحی های ترمیمی و بازسازی مسیرهای دفعی آن را جایگزین کرد.
بخوانید: بیماری تنسموس یا نیاز به دفع مداوم چیست؟ علل،علائم و درمان آن
زندگی جنسی و روابط عاطفی پس از استومی
زندگی جنسی و روابط عاطفی پس از استومی با چالش‌هایی مواجه خواهد شد اما با حمایت عاطفی شریک زندگی و رعایت بهداشت می توان آنها را برطرف کرد. معمولا حدود ۶ هفته پس از جراحی می توان روابط جنسی را از سر گرفت.
مشکلات شایع پس از جراحی استومی
مشکلات شایع پس از جراحی استومی عبارتند از تحریک و التهاب پوست، نشت از کیسه، درد و ناراحتی، انسداد استوما، زخم و مشکلات روانی یا عاطفی.
آیا استومی دائمی است یا موقت؟
استومی با توجه به شرایط بیمار، شدت آسیب و نوع بیماری می تواند دائمی یا موقت باشد. گاهی اوقات به دلیل از دست رفتن عملکرد یا حذف اعضاء استومی دائمی خواهد بود.
چگونه کیسه استومی را تخلیه یا تعویض کنیم؟
ابتدا دست ها را شسته و در یک محیط آرام و تمیز کیسه را به آرامی از پوست جدا کنید. محتویات را خالی کرده و یا کیسه جدیدی بردارید. ناحیه اطراف استومی را با آب ولرم و دستمال تمیز کنید. از محافظ پوست استفاده کرده و مجددا کیسه را روی ناحیه بچسبانید.
بخوانید: ترومای مقعدی یا ضربه به مقعد چیست؟ باعث چه بیماری می شود؟
آیا استومی باعث بوی بد یا نشت می‌شود؟
خیر در صورت استفاده درست از تجهیزات استومی و نصب درست کیسه، هیچ بوی بد یا نشتی وجود ندارد. حتی برخی کیسه ها دارای فیلترهای ضد بو هستند. تعویض به موقع کیسه ها از نشت آلودگی و بد بویی جلوگیری خواهد کرد.
آیا می‌توان با استومی ورزش کرد؟
استومی مانعی برای ورزش و فعالیت بدنی نیست و افراد می توانند با تمرینات خاص به تقویت عضلات شکم نیز کمک کنند. اکثر ورزش ها و حتی تمرینات مقاومتی سبک هیچ خطری برای شما ایجاد نخواهد کرد.
چگونه از پوست اطراف استومی مراقبت کنیم؟
برای مراقبت از پوست اطراف استومی که بطور دائم در معرض آلودگی، مواد زائد و ترشحات است، پس از هر بار تعویض کیسه باید محل را با آب ولرم و پارچه نرم تمیز و کاملاً خشک کنید. استفاده از چسب یا پد محافظ برای جلوگیری از تحریک پوست ضروری است.
استفاده از محصولات محافظ موجود در بازار مانند اسپری یا کرم مخصوص استومی پوست را کمتر در معرض مواد ترشحی قرار می دهد. تعویض منظم کیسه و توجه به علائمی مانند التهاب، خارش یا سوزش برای محافظت از پوست اطراف استومی بسیار مهم است.
آیا زندگی با استومی سخت است؟
قطعا زندگی با استومی راحت نیست و چالش برانگیز خواهد بود. اما با آموزش مناسب و دریافت حمایت کافی می توان بر نگرانی ها غلبه کرد تا جاییکه هیچ اختلالی در زندگی یک فرد ایجاد نکند.
بارداری با استومی؟
بارداری با استومی امکان پذیر است ولی نسبت به افراد معمولی به مراقبت های بیشتری در این دوران نیاز است. با اینحال اختلالی در بارداری و زایمان موفق ایجاد نمی کند.
منبع:
https://my.clevelandclinic.org/health/procedures/22496-ostomy
