معاینه مقعدی برای بررسی مشکلات مختلفی انجام می شود. این معاینه ممکن است در بیمارستان یا کلینیک انجام شود و اگرچه ناراحت کننده است اما معمولاً خیلی دردناک نیست. برای این معاینه از شما می خواهند که به پهلوی چپ دراز بکشید و زانوهایتان را به سمت قفسه سینه جمع کنید. البته این معاینه در موقعیت های دیگر نیز برای افراد انجام می شود. مثلا معاینه رکتال را می توان ایستاده نیز داد اما ممکن است برای برخی از بیماران راحت نباشد.
معمولاً معاینه ایستاده فقط برای معاینه پروستات انجام می شود. بعد از قرار گرفتن شما در موقعیت مناسب پزشک یا پرستار خط باسن شما را باز کرده و قسمت بیرونی مقعد را بررسی می کند. با این معاینه پزشک وجود توده یا تورم در مقعد یا راست روده را بررسی می کند که می تواند نشانه ای از بیماری های نشیمنگاهی و حتی سرطان مقعد باشد. یکی از اصول آمادگی برای معاینه مقعدی این است که حتما باید از قبل روده و مثانه خود را تخلیه کنید. در ادامه توضیحات بیشتری در رابطه با نکاتی که باید برای این معاینه رعایت کنید ارائه می گردد با ما همراه باشید.
معاینه مقعدی چگونه انجام می شود؟
در حالی معاینه مقعدی برای برخی افراد کمی خجالت آور است اما باید بدانید که برای پزشکان، این یک بخش بسیار معمول و رایج از شغل آنها است. برای انجام این معاینه از مردان می خواهند که دراز کشیده و زانوهای خود را به سمت قفسه سینه خم کنند. معاینه زنان در حالی که به پشت دراز کشیده اند و زانوهای خود را خم و از هم باز کرده اند یا با پاهای خود به صورت رکابی بلند کرده اند معاینه می شوند.
پزشک یا پرستار دستکش پوشیده و از ژل روان کننده روی انگشت خود استفاده می کنند. سپس به آرامی یک انگشت را داخل مقعد شما قرار می دهند. در طول این معاینه ممکن است از شما بخواهند که عضله اطراف مقعد خود را منقبض کنید تا عملکرد آنها بررسی شود. پزشک با دقت اطراف مقعد و رکتوم شما را بررسی خواهد کرد.
در این معاینه قسمت بیرونی مقعد از نظر بواسیر، شقاق، آبسه و سایر ناهنجاری ها بررسی می شود. برای معاینات داخلی ممکن است از دست دیگر برای فشار دادن به قسمت تحتانی شکم یا ناحیه لگن استفاده شود. ممکن است در طول آزمایش کمی احساس ناراحتی یا فشار کنید.
از چه ابزارهایی برای معاینه مقعدی استفاده می شود؟
علاوه بر معاینه انگشتی از ابزارهای مختلفی برای معاینه دقیق تر مقعد و رکتوم استفاده می شود که در ادامه شرح داده شده است. این وسایل بعد از بررسی انگشتی و در صورت مشکوک شدن پزشک به یک مشکل خاص استفاده می شود.
- آنوسکوپ: یک لوله کوتاه و سخت است که در انتهای آن یک منبع نوری وجود دارد و امکان مشاهده بهتر داخل مقعد و رکتوم را فراهم می کند. پزشک از این وسیله برای بررسی هموروئید، شقاق مقعدی و عفونت های ناحیه مقعد استفاده می کند.
- پروکتوسکوپ: این وسیله شبیه به آنوسکوپ است اما کمی بلندتر است و برای معاینه مقعد و رکتوم مورد استفاده قرار می گیرد. این وسیله باعث می شود پزشک قسمت داخلی مقعد و رکتوم را به خوبی بررسی کند.
- سیگموئیدوسکوپ: از این ابزار برای معاینه قسمت های پایین روده بزرگ و شناسایی سرطان روده بزرگ، پولیپ ها و مشکلات گوارشی استفاده می شود.
بخوانید: دلایل اصلی درد مقعدی و درمان سریع آن
دلایل معاینه مقعدی
معاینه مقعدی یکی از بررسی های رایجی است که برای تشخیص بیماری های نشیمنگاهی و مشکلات یا ناهنجاری های زیر شکم و لگن استفاده می شود. این روش اغلب به عنوان بخشی از یک معاینه فیزیکی معمول در بزرگسالان انجام می شود که موارد زیر را بررسی می کند:
- بررسی غده پروستات در مردان
- معاینه لگن برای بررسی رحم و تخمدان در زنان
- بررسی مشکلات ساختاری یا اندام های موجود در لگن مانند مثانه
- برای کمک به یافتن علت علائمی مانند خون در مدفوع
- برای مشخص شدن علت درد زیر شکم یا درد لگن
- برای بررسی هموروئید و شقاق
- برای بررسی وجود پولیپ یا تومور
- بررسی فیستول و آبسه مقعد
- زگیل و تبخال تناسلی
- پرولاپس رکتوم
بخوانید: دلیل اصلی خونریزی مقعد و درمان آن
چه زمانی معاینه مقعدی مورد نیاز است؟
معاینه مقعدی همیشه لازم نیست اما گاهی اوقات برای بررسی موارد زیر به معاینه رکتوم نیاز است:
- خونریزی از مقعد
- درد در ناحیه رکتوم و مقعد
- یبوست مزمن
- تغییر در عادات دفع ادرار و مدفوع
- بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع
آمادگی برای معاینه مقعدی
آمادگی برای معاینه مقعدی شامل استفاده از مسهل یا تنقیه برای پاکسازی رکتوم است. در این شرایط پزشک بهتر می تواند بررسی های لازم را انجام دهد. احتمالا از شما می خواهند که یک فرم رضایت نامه امضا کنید که در آن مزایا و خطرات این معاینه ذکر شده است. همچنین پزشک یا پرستار در رابطه با این روش با شما صحبت کرده و به سوالات شما نیز پاسخ خواهد داد.
بعد از این مراحل احتمالا به شما روپوش استریلی می دهند که بپوشید و لباس های خود را از کمر به پایین در آورید. در برخی مراکز نیز فقط به درآوردن لباس بسنده کرده و سریعا معاینه را انجام می دهند.
عوارض و خطرات معاینه مقعدی
معاینه مقعدی بطور کلی یک روش بی خطر و ایمن در نظر گرفته می شود اما ممکن است عوارض خفیفی برای افراد ایجاد کند. ناراحتی و درد خفیف در طول بررسی و بعد آن طبیعی است. در صورت ماهر نبودن پزشک ممکن است بافت داخلی مقعد یا رکتوم دچار آسیب یا خراش شود.
خونریزی خفیف بسیار رایج است خصوصا اگر به بواسیر مبتلا باشید و در صورت عدم رعایت بهداشت احتمال عفونت نیز وجود دارد.
نکاتی که باید برای آمادگی معاینه مقعدی بدانید
- معاینه مقعدی فقط 5 تا 10 دقیقه زمان می برد و شما می توانید بلافاصله فعالیت های خود را از سر بگیرید.
- کمی خونریزی و ناراحتی بعد از معاینه مقعدی طبیعی است و بطور خود به خود برطرف می شود.
- اگر دچار شقاق یا هموروئید هستید باید به پزشک اطلاع دهید.
- اگر در طول معاینه احساس ناراحتی داشتید حتما با پزشک در میان بگذارید.
- اگر بعد معاینه خونریزی از مقعد ادامه دار و شدید بود فورا به مرکز درمانی مراجعه کنید.
منبع:
https://www2.hse.ie/conditions/rectal-examination
https://www.mountsinai.org/health-library/tests/digital-rectal-exam
