شقاق یا فیشر پارگی یا ترک کوچکی در پوشش کانال مقعد است که با درد، ناراحتی و خونریزی در هنگام اجابت مزاج مشخص می شود. این بیماری را می توان با درمان های محافظه کارانه مانند کرم های موضعی، تغییر رژیم غذایی و استفاده از نرم کننده های مدفوع در موارد خفیف و با گزینه های جراحی در موارد شدید درمان کرد. در حالیکه جراحی به عنوان بهترین روش برای درمان شقاق مزمن در نظر گرفته می شود اما بسیاری از بیماران با عود شقاق روبرو می شوند. بازگشت یا عود شقاق با جراحی های سنتی رایج بوده و افراد بسیاری از آن رنج می برند. با اینحال روش های مختلفی وجود دارد که احتمال عود شقاق را کاهش داده و در این رابطه موثر هستند.
روش های درمان شقاق مقعدی
قبل از بررسی دلایل عود شقاق بد نیست با گزینه های جراحی موجود برای درمان شقاق مقعدی آشنا شوید. رایج ترین روش ها عبارتند از:
- اسفنکتروتومی : در این جراحی بخشی از عضله اسفنکتر مقعد برای کاهش تنش و بهبودی شقاق برش داده می شود.
- فیشرکتومی: در این جراحی خود شقاق یا فیشر برداشته می شود تا بافت زیرین آن ترمیم شود.
- تزریق بوتاکس برای درمان شقاق : این گزینه کمتر تهاجمی شامل تزریق بوتاکس به عضله اسفنکتر مقعد است. بوتاکس با فلج موقت عضله، فشار و درد را در طول بهبودی کاهش دهد.
- لیزر شقاق: درمان شقاق با لیزر یکی از روش های موثر در درمان شقاق با کمترین عوارض و دوره نقاهت است که خونریزی و درد را به حداقل می رساند.
در حالی که این روش ها برای درمان شقاق بسیار موثر هستند موفقیت طولانی مدت را تضمین نمی کنند و خطر عود همچنان وجود دارد.
عوامل موثر در عود یا بازگشت شقاق بعد از عمل
بطور کلی بازگشت یا عود شقاق بعد از جراحی یکی از عوارض این بیماری است اما ممکن است برخی عوامل در تشدید آن موثر باشند. این موارد در ادامه شرح داده شده است.
بهبودی ناقص
یکی از دلایل اصلی بازگشت شقاق پس از عمل بهبود ناقص یا ناکامل زخم است. اگر شقاق در دوره نقاهت به اندازه کافی بهبود نیابد، احتمال باز شدن مجدد ترک یا شکاف پوستی به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. عواملی مانند یبوست یا فشار زیاد در حین اجابت مزاج مانع بهبودی خواهند شد.
بیماری های مزمن
برخی از شرایط پزشکی، مانند بیماری التهابی روده (IBD) با تغییر در عادات روده می توانند افراد را مستعد شقاق های مکرر می کند. حتی پس از مداخله جراحی این علل زمینه ای شقاق مقعدی را تداوم بخشیده و می توانند بطور مکرر باعث ناراحتی و رنج بیمار شوند.
تون عضله اسفنکتر
تغییرات در تون عضله اسفنکتر مقعدی نیز می تواند باعث عود شقاق شود. اگرچه مداخلات جراحی عملکرد اسفنکتر مقعدی را با هدف کاهش فشار تغییر می دهند اما دینامیک تغییر یافته، محیط جدیدی ایجاد می کند که ممکن است بروز شقاق را تقویت کند. علاوه بر این، آسیب اسفنکتر مقعدی در حین جراحی عملکرد طبیعی را مختل کرده و منجر به عود شقاق شود.
رژیم غذایی
سبک زندگی پس از جراحی شقاق نقش مهمی در بهبودی و پیشگیری از عود این بیماری دارد. رژیم غذایی بعد جراحی شقاق باید حاوی فیبر بالا و مصرف مایعات فراوان برای جلوگیری از یبوست باشد. زور زدن در حین اجابت مزاج به دلیل یبوست ناحیه را تحت فشار قرار داده و منجر به شکاف های جدید می شود.
عدم مراقبت پس از عمل
بهبود موفقیت آمیز هر عمل جراحی به مراقبت های پس از عمل بستگی دارد. بی توجهی به استفاده از داروهای تجویزی، نادیده گرفتن پروتکل های بهداشتی یا عدم شرکت در قرار ملاقات های پیگیری مانع بهبودی شده و احتمال عود شقاق را افزایش دهد.
عوامل روانی
اضطراب و ترس در هنگام اجابت مزاج پس از جراحی منجر به سفت شدن غیر ارادی اسفنکتر مقعدی خواهد شد. افزایش فشار در ناحیه، پتانسیل بروز مجدد شقاق را افزایش خواهد داد.
عدم استراحت کافی
برخی از افراد بدون تکمیل کردن دوره بهبودی به محض احساس بهتر شدن فعالیت های روزمره خود را از سر می گیرند. این کار به ناحیه مقعد فشار وارد کرده و باعث بازگشت شقاق می شود.
بخوانید: آیا شقاق باعث سرطان مقعد می شود؟
راهکاری مهم برای پیشگیری از بازگشت شقاق بعد از عمل
برای به حداقل رساندن خطر عود شقاق پس از جراحی راهکارهای زیر می تواند مفید باشند:
- استفاده از رژیم غذایی با فیبر بالا: مصرف رژیم غذایی غنی از میوه ها، سبزیجات و غلات کامل به جلوگیری از یبوست و به دفع مدفوع نرم کمک می کند.
- هیدراته ماندن: نوشیدن آب کافی با هیدراته نگه داشتن بدن به هضم سالم کمک کرده و از سفت شدن مدفوع جلوگیری می کند.
- ورزش منظم: انجام فعالیت بدنی بطور منظم عملکرد روده را بهبود بخشیده و خطر یبوست را کاهش می دهد.
- درمان مشکلات کف لگن: فیزیوتراپی کف لگن به مدیریت تنش عضلانی و بهبود عملکرد روده ها کمک خواهد کرد.
- حمام سیتز: نشستن در آب گرم نه تنها به تسکین درد شقاق مقعدی کمک می کند بلکه می تواند با تسریع بهبودی از عود مجدد این بیماری نیز جلوگیری کند. این روش را می توانید تا 3 بار در روز بعد از عمل انجام دهید.
- استفاده از درمان های خانگی: مثلا استفاده از روغن زیتون و آلوئه ورا به درمان شقاق کمک خواهد کرد. روغن زیتون به صورت خوراکی و موضعی با کمک به دفع راحت تر مانع عود شقاق می شود. استفاده از ژل آلوئه ورا نیز با کمک به بهبودی پوست بعد از عمل نقش موثری در پیشگیری از عود شقاق دارد.
- درمان شقاق با لیزر: لیزر درمانی یکی از بهترین روش های موجود برای شقاق با کمترین عوارض است. این تکنیک علاوه بر تسریع بهبودی و درد کمتر برای بیمار به دلیل دقت بالا از عود یا بازگشت شقاق نیز جلوگیری خواهد کرد. این درمان سرپایی از نظر هزینه و وقت نیز مقرون به صرفه است و برای همه افراد در سنین مختلف قابل انجام است.
بخوانید: معرفی بهترین روغن ها برای درمان شقاق (حیوانی و گیاهی)
نتیجه گیری
در حالی که عمل جراحی بهترین گزینه برای درمان شقاق مقعدی مزمن است اما خطر عود آن را کاهش نمی دهد. برای پیشگیری از عود شقاق درک دلایل چند وجهی عود این بیماری برای مدیریت آن بسیار مهم است. با برطرف کردن مشکلات مزمن سلامتی، اصلاح سبک زندگی و عوامل روانی به راحتی می توان خطر عود شقاق را کاهش داد. پیروی از برنامه های درمانی مناسب طبق توصیه های پزشک می تواند یک رویکرد پیشگیرانه مفید برای جلوگیری از بازگشت این وضعیت دردناک باشد.
